Türkiye’de faaliyet gösteren 200 bine yakın lokanta ve restoran geçen hafta itibarıyla salgın tedbirleri kapsamında kapatılmış ve hizmetleri de sadece ‘online ve gel al paket servis’ olarak düzenlenmişti. Karar sonrasında paket servis talebinde sadece yüzde 8 artış olunca, binlerce esnaf kepenk kapatma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Restoranların yemek çeki şirketleri ve online paket servis sitelerinden bekledikleri destek bir bir açıklanırken, komisyon tartışmaları da büyüyor. Sektör, komisyon oranlarında kalıcı iyileştirme ve online yemek siparişi sitelerinin de yönetmeliğe dahil olmasını istiyor.
Türkiye’de online pazar yerlerini düzenleyen bir kanun yok. Sektörün uzman isimleri Avrupa Birliği’nde Platform Regülasyonu Kanunu olduğunu, Türkiye’de de acilen böyle bir yasaya ihtiyaç duyulduğunu vurguluyorlar. Sektör temsilcileri, şunları söylüyor: “Avrupa’da bu regülasyon sayesinde Uber’in şoförünün de en büyük online satış platformunun da nasıl davranacağı konusunda kurallar belli. Türkiye’de de böyle bir regülatör mutlaka olmalı. Yoksa bu sorunlar yaşanmaya devam eder. Ayrıca her bakanlık kendi kapsamına giren konuda adım atıyor. Ama bütünleşik bir düzenleme olmayınca örneğin Sağlık Bakanlığı tıbbi cihaz konusunda bir genelge yayınlıyor, siteler diş macunu satamıyor. Ya da bir online satış yeri herhangi bir hukuk düzenlemesinden sorumlu tutuluyor. Sistem regüle edilmeli.”
Restoranların ‘komisyon çıkmazı’ tartışmalarına dün İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç de katıldı. Gün içinde online yemek siparişi hizmetini domine eden yemeksepeti’nden beklenen açıklama geldi. Açıklama, İTO 17 nolu Restoran ve Yiyecek İçecek Hizmetleri Komitesi’nin DÜNYA Gazetesi’nin önceki hafta gündeme getirdiği, bazı destek talebini de kapsıyor.
Sektör, komisyonlarda kalıcı iyileştirme bekliyor. Aksi halde 5 milyon çalışanı bulunan sektörde binlerce esnafın kapısına kilit vuracağı belirtiliyor. Türkiye’de Yemeksepeti’nin yanında Fiyuu, tiklagelsin gibi sipariş girişimleri de var. Bunlardan en bilineni ve büyüyeni Getir Yemek’e, 2 ayda 5 binden fazla restoran dahil oldu. Restoranların GetirYemek’e dahil olmaları için herhangi bir listeleme ücreti talep edilmezken, restoranların kazançları da ertesi gün hesaplarına yansıtılıyor. Komisyon oranlarının da sektör ortalamasının altında olduğu belirtiliyor.
İTO Başkanı Avdagiç: Yemeğin %18’ini şirketler yiyor
Bu kapsamda İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekip Avdagiç de bir açıklama yaparak “yemeğin yüzde 18’ini yemek kartı ve online sipariş siteleri yiyor” dedi. Komisyon oranlarının dayanma sınırlarını aştığını vurgulayan İTO Başkanı Avdagiç, hem yemek çeki şirketlerinin hem online yemek sipariş sitelerinin, restoranlar başta olmak üzere üye işletmelerden talep ettikleri komisyon oranlarının işletmelerin ve çalışanlarının dayanma sınırlarını oldukça aştığı değerlendirmesinde bulundu. Avdagiç, “Hatta kendi servisi olmayan bir lokanta, bir yemek kartı sahibine online siparişle yemek götürecekse, ödenecek toplam komisyon yüzde 38’i buluyor. Burada esas mağdur olanlar çalışanlar. Çünkü yemek kartını onlar kullanıyor. Böylece çalışanlar yemeklerini neredeyse yarı oranda daha pahalıya yiyor” diye konuştu. Avdagiç, yemek kartı için restoranların ödedikleri komisyon oranının 2018’de çıkarılan yönetmelik uyarınca yüzde 6 ile sınırlandırıldığını hatırlatarak, buna rağmen, kart firmalarının “erken ödeme komisyonu” adı altında bu komisyonu yüzde 8’e kadar çıkardıklarına dair bildirimler aldıklarını aktardı. Avdagiç, bu oranın yüzde 3 olması ve ücretin de banka kartlarına yatırılmasının uygun olacağını dile getirdi. Avdagiç, “Online yemek siparişinde aylık 200 lirayı bulan listeleme bedeli, ödemelerin 30 gün bloke edilmesi, tek fiyat politikası gibi konular rahatsızlık oluşturuyor. Üye restoranların siparişi üzerinden yüzde 12’ye varan çok yüksek komisyonlar alınıyor. Bunlara bir standart getirilmeli ve en fazla yüzde 3-4 civarında olacak şekilde belirlenmeli” dedi.
“Yemeksepeti bizi hem sevindirdi hem üzdü”
Dün katıldığı bir canlı yayın programında yemeksepeti’nin açıkladığı destek kampanyasını da işaret eden İTO Başkanı Avdagiç, “İstanbul Ticaret Odası olarak biz açıklama yaptıktan sonra, bu konudaki en önemli aktörlerden birinden iyileştirme ile ilgili sosyal medyada bir takım açıklamalar geldi. Bu bizi hem sevindirdi hem de üzdü açıkçası. Sevindirdi; çünkü bu konudaki her açıklama kıymetlidir ve firmaların, tüketicinin lehinedir. Ü zdü; madem böyle bir imkan vardı, bizim böyle bir açıklama yapmamızı beklemeleri mi gerekiyordu. Dolayısıyla bu konunun, adım atılması ne kadar önemli bir alan olduğunu da ortaya koyan bir süreç oldu” diye konuştu.
Yemeksepeti’nden 20 milyonluk destek
Yemeksepeti, açıklamasında tek şubeli restoranlar için 20 milyon TL’lik mali destek paketini devreye soktuğunu duyurdu. Pakette ‘Yemeksepeti Cüzdan’ ile yapılan ödemelerde hiçbir komisyon alınmayacağının yanı sıra İTO komitesinin de istediği gibi listeleme ücretinin kaldırılması ve restoranlara yapılacak ödeme periyotları hiçbir ekstra maliyet olmadan 15 güne indirilmesi de yer aldı. 35 binin üzerinde üye restoran ile 18 milyon kullanıcıya hizmet veren Yemeksepeti, ayrıca sektör örgütlerinin geliştireceği projeleri de 2 milyon TL’lik bir fon ile destek sağlayacağını açıkladı. Yeni Gel-Al sipariş hizmetini de komisyonsuz olarak hayata geçirdiği açıklayan Yemeksepeti CEO’su Nevzat Aydın, özellikle masa müşterilerine kapılarını kapatmak zorunda kalan küçük esnafın yaşadığı sıkıntıların farkında olduklarını vurgulayarak, “Bu zor dönemde onların işlerini büyütebilmek için gereken tüm yatırımları zaten yapıyoruz. Bunun yanında ‘Birlikte Daha Güçlüyüz’ destek paketi ile biz de finansal anlamda elimizi taşın altına koyduk. Bu zor dönemi birlikte atlatacağız. Restoranları desteklemek isteyenler, Cüzdan özelliğiyle ödeme gerçekleştirebilir” dedi.
Diğer online yemek platformları sessiz
Diğer online yemek servis hizmeti veren diğer şirketlerden ise henüz bir açıklama yapılmadı. Yemek Sepeti’nin açıkladığı paket sektör temsilcileri tarafından olumlu karşılansa da yeterli bulunmadı. İstanbul’da birden fazla şubesi bulunan bir esnaf, şu anda cirolarının yüzde 80’den fazla düştüğünü belirterek kalan gelirin ise önemli oranının ücret ve komisyonlara gittiğini açıkladı. Esnaf, “Çalışanlarımızı eve gönderdik. Bu dönemde online siparişler de beklendiği kadar artmadı. Bizdeki artış oranı yüzde 8 civarında. Pandemi öncesi 100 TL kazanıyorsak şimdi bu 20 TL’nin altına indi. Bunun da önemli kısmı online yemek servislerine gidiyor. Ayakta kalmak çok zor” dedi.
SEKTÖRDE KİM NE DİYOR?
Güner: Siparişlerde ‘cüzdan’ın payı %1 online ödemeden komisyon almasın
Yemeksepeti’nin listeden fiyatının kaldırılmasının iyi bir adım olduğunu ancak kalıcı adımlar, restoranları doğrudan etkileyen adımlar beklediklerini vurgulayan İTO 17 nolu Restoran ve Yiyecek İçecek Hizmetleri Komitesi Başkanı Fatih Güner, zaman zaman böyle paketler açıklandığını ancak sorunun çözülmediğini ifade etti. Güner, şunları anlattı: “Cüzdan ödemelerinden komisyon almayacağını duyurdu ancak siparişlerde cüzdan uygulamasının payı yüzde 1 bile değil, ödeme tercih edilmiyor. Bir restoran 100 milyar lira sipariş alıyorsa bunun ancak 300 lirası cüzdanla oluyor, yaygınlaşmadı. Fırsattan istifade kendi uygulamasını yaygınlaştırmak istiyor. Talebimiz, online ödemelerde maaliyeti alınsın. Müşterilerin cüzdana yönelmesi de zor, tercih edilen bir uygulama değil. Bu kendi yararına olan bir sistem olacak. Yeni çıkardıkları Gel-Al uygulamasıyla da olmadığı bir alana girmek, kendine alan açmak istiyor. Bu da restorandan çok kendi yararına oluyor. Komisyonlar restoranların fiyatlarını da enflasyonu da etkiliyor. Siparişlerin yüzde 80’i yemeksepeti’nden olunca fiyatlarımızı da buna göre yapmak zorunda kalıyoruz. Müşterilerimizden kısıtlama sürecinde aracıyı ortadan kaldırarak bizi desteklemelerini istiyoruz”
Bingöl: Kavgaya girmek istemiyoruz ama böyle giderse gireceğiz
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TURES) Başkanı Ramazan Bingöl, daha önce yüzde 20’ler civarında olan online siparişlerin restoranların kapanması ile birlikte yalnızca yüzde 8 yükseldiğini söyledi. Bunun sayısı 200 bini bulan ve 5 milyona yakın istihdam sağlayan esnafı çok büyük sıkıntıya soktuğunu belirten Bingöl, “yemeksepeti destek paketi önemli ve faydalı ancak yeterli değil. Daha kalıcı ve somut olması açısından komisyon oranlarını konuşmamız lazım. Sektör çok zorda. Tahmin edildiği gibi büyük bir paket servis artışı yok. Yüzde 8 arttı sadece bu dönemde. Şu an sektör paketle dönecek gibi değil. Bu kapsamda hükümetten de 12 maddeden oluşan isteklerinizi sunduk. Maliye Bakanı ile de görüştük. 12 istek belirttik. Burada komisyonlara ilişkin görüşlerimizi sunduk. Ambalaj fiyatları da çok arttı. Kirasını, çalışanının ücretini paket servis ile karşılayamıyoruz. Herkes paket hizmeti vermeye başladı” dedi. Bingöl, üyelerini desteklemek için Coca Cola ile sektör çalışanlarına kumanya dağıtacakları bilgisini de vererek, öte yandan online yemek servis hizmeti veren şirketler ile de komisyonlar için tek tek görüşmeler yaptıklarını anlattı. Bingöl, “Getir ile görüştük. Yemeksepeti ile de görüşme halindeyiz” dedi. Daha önce yemek kartları komisyonları ile ilgili büyük bir mücadele verdiklerini ve oranları yarıya düşürdüklerini hatırlatan Bingöl, “O kavgaya girmek istemiyoruz ama böyle giderse gireceğiz gibi görünüyor” şeklinde konuştu.
Yenice: 4 yemek kartı da ödemeleri 7 güne çekti
Komisyon oranlarını ve geciken ödemeleri ilk dile getirenlerden biri olan Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu Başkanı Aykut Yenice, 4 yemek kartı şirketinin çağrılarına kulak vererek, ödemelerini 7 güne çektiklerini belirterek, “Aynı adımın yemeksepeti’nden gelmesinden memnun olduklarını dile getirdi. Bu şartlar altında her türlü desteğe olumlu yaklaştıklarını söyleyen Yenice, “Yemeksepeti gelirlerin önemli bir kısmını oluşturuyor. Pazarlığa oturacak halimiz yok. Destek adımı attıklarına memnun olduk. Ticaret Bakanlığı ile görüşüp, sitelerin de yönetmeliğe girmesi konusunda adımlarımız var. Ancak bunlar daha sonra konuşulacak konular. Önemli olan şimdi birlikte hareket ederek, hasarı azaltmak” dedi.
