Eski bir sözde dendiği üzere ‘kanda en yakın malda en yakındır.’ Bu anlamda yasal mirasçılar içerisinde ölenin kan hısımları, vefat ettiğinde sağ ise eşi ve şayet var ise evlatlığı da yer almaktadır.
Yasal mirasçıların belirlenmesi noktasında Türk Hukuk sisteminde ‘zümre usulü’ benimsenmiştir. Bu usulde esasen bir zümrenin mirasçılığı diğer zümrenin miras almasına engel olmaktadır. Yasal mirasçılar sırası ile;
- Ölenin çocukları ve torunlarıdır.
- Ölenin ana ve babası ve bunların çocuklarıdır.(ana,baba,kardeşler,yeğenler..)
- Ölenin büyükana ve büyükbabası ve bunların çocuklarıdır. (hala,teyze,dayı,amca..)
Fakat örneğin ölen kişinin iki çocuğu var ve aynı zamanda ana babası da hayatta ise zümre usulü prensibince miras bırakanın altsoyu öncelikli mirasçı olacağından ölenin hayatta olan ana ve babası mirastan pay alamayacaktır.Yani kısaca ölenin eşi ve çocuğu hayatta ise ana ve babasına miras düşmeyecektir.
Ayrıca ölen sağılığında evlat edinmiş ise evlatlıkta mirastan ölenin çocukları gibi faydalanır.
Türk ve İsviçre Hukuk sistemlerinde kabul edildiği üzere ilk üç zümrede mirasçı bulunmaması halinde devletin ikinci derecede mirasçılığı kabul edilmiştir.
Mirasta Saklı Pay Nedir?
Türk Hukuku’nda saklı pay, miras bırakanın kanunda gösterilen yasal mirasçılarının; miras üzerinde kanunen korunan paylarını ifade etmektedir. Bilindiği üzere miras hukukunda yasal mirasçılar miras bırakana kanunen mirasçı olan kişilerdir. Ancak mirasın paylaşımı noktasında miras bırakanın iradesine de belirli ölçüde yer verilmiş ve bu nedenle miras bırakana sağlığında vasiyetname ve miras sözleşmesi gibi ölüme bağlı tasarrufları yapma imkanı getirilmiştir. Ancak kanun koyucu miras bırakanın vasiyetname veya miras sözleşmesi ile mirası üzerinde tasarrufunun yasal mirasçıların haklarını zedeleyeceği endişeyi ile yasal mirasçıların saklı paylarına ilişkin hükümler getirmiştir. Miras bırakan ölüme bağlı tasarrufu ile yasal mirasçıların saklı payı üzerinde tasarruf etmiş olsa dahi yasal mirasçılar tenkis davası açmak sureti ile saklı paylarını talep etme imkanına sahip olacaktır.
Örneğin X in babası Y ölmeden önce vasiyet ile evini diğer çocuğu A ya bırakmıştır. Y nin başkaca malvarlığı da olmadığını düşünürsek, X, A ya karşı miras hukukundan doğan haklarını kullanmak ve miras payını alabilmek için dava açması gerekecektir.
Saklı Pay Mirasçıları Kimlerdir?
Saklı pay mirasçıları sırası ile miras bırakanın;
- Altsoyu (çocukları,torunları..)
- Üstsoyu ( anne ve babası)
- Eşidir.
Nitekim yukarıda belirtilen kanuni mirasçılar saklı paylarının miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufu ile ihlal edilmesi durumunda tenkis davası açma hakkına sahiptirler. ( Detaylı bilgi için tenkis davası başlıklı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz)
Saklı Pay Miktarı Nedir?
- Altsoyun saklı payı mirasın yarısıdır.
- Üstsoyun saklı payı ana ve babanın her biri için mirasın dörtte biridir.
- Eşin olması halinde saklı pay oranı eşin kimlerle birlikte mirasçı olduğuna göre değişmektedir. Bu anlamda sağ kalan eş, miras bırakanın çocukları veya ana babası ile birlikte mirasçı olursa saklı pay mirasın tamamıdır. Bir başka ihtimal olarak sağ kalan eş tek başına yahut başka kişilerle beraber mirasçı olur ise saklı pay oranı mirasın dörtte üçüdür.
Eş Mirastan Nasıl ve Ne Kadar Pay Alır?
Eş kanunda yasal mirasçılar içerisinde sayılmıştır.
Eşin miras payı hangi zümre ile birlikte mirasçı olduğuna göre değişmektedir.
Miras bırakan vefat ettiğinde geriye sadece sağ kalan eşi kaldı ise elbette eş mirasın tamamını alacaktır. Ancak;
- Eş, altsoy ( miras bırakanın çocukları, torunları veya onların çocukları i) le birlikte mirasçı olduğunda mirasın dörtte birini alır
- Eş, miras bırakanın (ölen) anne ve babası veya onlarında çocukları ile birlikte (kardeşleri) mirasçı olduğunda mirasın yarısını almaya hak kazanır.
- Eş, miras bırakanın (ölen) büyükanne ve büyükbabası ile ve onlarında çocukları ile birlikte mirasçı olduğunda (ölen kişinin teyzesi dayısı halası ve amcası ) mirasın dörtte üçünü almaya hak kazanır.
Eş ve Kuzenlerin Aynı Anda Mirasçı Olması Mümkün mü?
Çok önemli olan bu noktaya değinmek gerekir. Şayet ölen sağ kalan bir eşi var ve birde kuzenleri var ise yani üçüncü zümre mirasçılarından olan büyükanası ,büyükbabası, halası, teyzesi, dayısı, amcası daha önce vefat etmişler ise o halde sağ kalan eş mirasın tamamını almaya hak kazanır ve bu nedenle de kuzenler mirastan pay alamazlar.(dayıoğlu,teyzekızı amcaoğlu..) Ancak miras bırakan vefat ettiğinde sağ kalan eşi yok ise bu kural geçerli olamayacaktır.
Evlilik Dışı Çocuk Mirastan Pay Alabilir mi?
Yasal mirasçı olmak bakımından çocuğun evlilik içinde veya dışında olmasının bir önemi yoktur. Ana ile soybağı doğumla kurulduğundan ölen kadının evlilik dışı sahip olduğu çocuk her halükarda mirasından pay alır. Baba ile çocuk arasında soybağı tanıma ve mahkeme hükmü ile de kurulabilmektedir. Dolayısı ile baba ile çocuk arasında kurulmuş geçerli bir soybağı var ise elbette çocuk miras almaya hak kazanacaktır. Yasal anlamda böyle bir soybağı kurulmadı ise vasiyetname veya miras sözleşmesi yapmak sureti ile ölümünüzden sonra sonra hüküm ifade etmek üzere evlilik dışı çocuğunuzu tanıyabilirsiniz. Örneğin bir kimse evlilik dışı olan çocuğunu tanıma yapmadan ölürse, evlilik dışı çocuk bu hususta öncelikle “babalığın tespiti” için dava açacak ve akabinde miras payını alacaktır.
Evlatlığım Mirasımdan Pay Alabilir mi?
Türk hukukunda evlatlık ve evlat edinen arasında tek yönlü bir mirasçılık ilişkisi söz konusudur. Dolayısı ile evlat edindiğiniz kişi size çocuklarınız gibi yasal mirasçı olur ve mirastan pay alır.
Evlat Edindiğim Kişi Vefat Etti, Mirasından Pay Alabilir miyim?
Türk hukukunda evlatlık ve evlat edinen arasında tek yönlü bir mirasçılık ilişkisi söz konusudur. Dolayısı ile evlat edindiğiniz kişi size çocuklarınız gibi mirasçı olabilirken siz evlatlığınıza mirasçı olamazsınız.
Ancak evlatlığınızın vasiyetnamesi veya evlat edindiğiniz kişi ile aranızda miras sözleşmesi yapmanız halinde mirastan pay almanız mümkündür.
Kardeşler Arasında Miras Paylaşımı Nasıl Olur?
Kardeşlerin yasal mirasçı olarak mirastan pay alabilmeleri için (vasiyetname ve miras sözleşmesi dışında) miras bırakan kişinin altsoyu (çocuk,torun..) bulunmamalı ve üstsoyu da miras bırakandan önce vefat etmiş olmalıdır. Bu halde hayatta olmayan üst soyun miras hakkı kendi altsoyuna geçecek yani miras bırakanın kardeşleri mirastan pay alabileceklerdir.
Kardeşler arasında miras paylaşımı kural olarak eşit şekilde yapılmaktadır. Bu hususta kardeşlerin evlilik dışı veya evlilik içi çocuk olmalarının da miras paylaşımı bakımından bir etkisi bulunmamaktadır.
Anneden Kalan Miras Nasıl Paylaşılır?
Anne ile çocuk arasında soybağı doğumla kurulmaktadır. Dolayısı ile anneden kalan miras tüm çocukları arasında aynı babadan dünyaya gelip gelmediklerine ve evlilik birliği içinde doğup doğmadıklarına bakılmaksızın eşit olarak paylaşılmaktadır.
Babadan Kalan Miras Nasıl Paylaşılır?
Baba ile çocuk arasında soybağı, tanıma veya mahkeme hükmü yolu ile de kurulabilmektedir. Dolayısı ile babadan kalan mirasın paylaşımı noktasında baba ile geçerli bir soybağı kurulup kurulmadığı hususu önem taşımaktadır. Bu anlamda geçerli bir soybağı bulunmakta ise babadan kalan miras tüm çocukları arasında aynı anneden dünyaya gelip gelmediklerine ve evlilik birliği içinde doğup doğmadıklarına bakılmaksızın eşit olarak paylaşılacaktır. Aksini düşünecek olursak eğer geçerli bir soybağı bulunmuyorsa, soybağı olmayan çocuk öncelikle soybağının kurulması için dava açacaktır. Soybağı dava ile kurulduktan sonra çocuk miras payını diğer çocuklar gibi aynı oranda paylaşacaktır
Dededen Kalan Miras Nasıl Paylaşılır?
Dededen kalan mirasın paylaşımı noktasında miras bırakan dedenin altsoyunun (amca,hala teyze,dayı) bulunup bulunmaması veya miras bırakandan önce bu kişilerin vefat etmiş olup olmadıkları durumları değerlendirilmelidir. Dolayısı ile dedenizin vefat etmesi halinde anne ve babanıza dedenizden kalacak olan yasal miras payı şayet kardeşleriniz var ise aranızda eşit olarak pay edilecek kardeşlerin yok ise size kalacaktır. Bilmeniz gereken, dedenizin vefatında dedenizin yasal mirasçısı sıfatını haiz olan (altsoyu olan) anne ve/veya babanızın hayatta olması ihtimalinde mirastan pay almanızın mümkün olmayacağıdır.
